آموزش Batch Scripting

مقدمه

Batch Scripting یا اسکریپت‌نویسی بچ، یک روش قدرتمند برای خودکارسازی وظایف در سیستم‌عامل ویندوز است. با استفاده از Batch Scripting، می‌توانید دستورات متعددی را در یک فایل متنی ساده ذخیره کرده و آن‌ها را به صورت خودکار اجرا کنید. این فایل‌ها با پسوند .bat یا .cmd ذخیره می‌شوند و توسط Command Prompt ویندوز اجرا می‌گردند. در این مقاله، به آموزش کامل Batch Scripting می‌پردازیم و مفاهیم پایه تا پیشرفته را پوشش می‌دهیم.

مزایای Batch Scripting

سادگی: Batch Scripting نیازی به نصب نرم‌افزارهای اضافی ندارد و تنها با استفاده از Command Prompt ویندوز قابل اجرا است.
خودکارسازی: با استفاده از Batch Scripting، می‌توانید وظایف تکراری را به صورت خودکار انجام دهید.
انعطاف‌پذیری: Batch Scripting از دستورات متنوعی پشتیبانی می‌کند که می‌توانند برای انجام کارهای مختلف استفاده شوند.
سازگاری: Batch Scripting با تمام نسخه‌های ویندوز سازگار است.

شروع کار با Batch Scripting

ایجاد یک فایل Batch

برای ایجاد یک فایل Batch، مراحل زیر را دنبال کنید:

یک فایل متنی جدید ایجاد کنید (مثلاً با استفاده از Notepad).
دستورات مورد نظر خود را در این فایل وارد کنید.
فایل را با پسوند .bat یا .cmd ذخیره کنید (مثلاً myscript.bat).

اجرای فایل Batch

برای اجرای فایل Batch، کافی است روی آن دوبار کلیک کنید یا آن را از طریق Command Prompt اجرا کنید:

C:\path\to\myscript.bat

دستورات پایه Batch Scripting

دستور `ECHO`

دستور ECHO برای نمایش متن در خروجی استفاده می‌شود. اگر ECHO به تنهایی استفاده شود، وضعیت فعلی نمایش دستورات را نشان می‌دهد.

ECHO Hello, World!

برای غیرفعال کردن نمایش دستورات، از دستور @ECHO OFF استفاده کنید:

@ECHO OFF
ECHO Hello, World!

دستور `REM`

دستور REM برای اضافه کردن توضیحات به اسکریپت استفاده می‌شود. این دستور توسط مفسر نادیده گرفته می‌شود.

REM This is a comment
ECHO Hello, World!

دستور `PAUSE`

دستور PAUSE اجرای اسکریپت را متوقف کرده و منتظر فشار دادن یک کلید توسط کاربر می‌ماند.

ECHO Press any key to continue...
PAUSE

دستور `CLS`

دستور CLS صفحه Command Prompt را پاک می‌کند.

CLS
ECHO Screen cleared!

متغیرها در Batch Scripting

تعریف و استفاده از متغیرها

در Batch Scripting، متغیرها با استفاده از دستور SET تعریف می‌شوند. برای دسترسی به مقدار متغیر، از % قبل و بعد از نام متغیر استفاده کنید.

SET myVar=Hello
ECHO %myVar%

متغیرهای محیطی

Batch Scripting از متغیرهای محیطی ویندوز نیز پشتیبانی می‌کند. برای مثال، %USERNAME% نام کاربری فعلی را برمی‌گرداند.

ECHO Current user: %USERNAME%

دستورات شرطی

دستور `IF`

دستور IF برای اجرای شرطی دستورات استفاده می‌شود. ساختار کلی آن به صورت زیر است:

IF condition command

مثال:

SET myVar=10
IF %myVar%==10 ECHO The value is 10

دستور `IF EXIST`

دستور IF EXIST برای بررسی وجود یک فایل یا پوشه استفاده می‌شود.

IF EXIST myfile.txt ECHO File exists

دستور `IF NOT`

دستور IF NOT برای اجرای دستورات در صورتی که شرط برقرار نباشد استفاده می‌شود.

IF NOT EXIST myfile.txt ECHO File does not exist

حلقه‌ها در Batch Scripting

دستور `FOR`

دستور FOR برای ایجاد حلقه‌ها استفاده می‌شود. ساختار کلی آن به صورت زیر است:

FOR %%variable IN (set) DO command

مثال:

FOR %%i IN (1 2 3 4 5) DO ECHO %%i

دستور `GOTO`

دستور GOTO برای پرش به یک برچسب (label) در اسکریپت استفاده می‌شود.

GOTO mylabel
ECHO This will not be executed
:mylabel
ECHO Jumped to mylabel

کار با فایل‌ها و پوشه‌ها

دستور `COPY`

دستور COPY برای کپی کردن فایل‌ها استفاده می‌شود.

COPY source.txt destination.txt

دستور `MOVE`

دستور MOVE برای جابجایی فایل‌ها استفاده می‌شود.

MOVE source.txt destination.txt

دستور `DEL`

دستور DEL برای حذف فایل‌ها استفاده می‌شود.

DEL myfile.txt

دستور `MD` و `RD`

دستور MD برای ایجاد پوشه و دستور RD برای حذف پوشه استفاده می‌شود.

MD newfolder
RD newfolder

کار با ورودی کاربر

دستور `SET /P`

دستور SET /P برای دریافت ورودی از کاربر استفاده می‌شود.

SET /P name=Enter your name: 
ECHO Hello, %name%!

مثال‌های پیشرفته

ایجاد یک Backup ساده

@ECHO OFF
SET backupDir=C:\backup
IF NOT EXIST %backupDir% MD %backupDir%
COPY C:\myfiles\*.* %backupDir%
ECHO Backup completed!
PAUSE

بررسی وجود فایل و اجرای دستورات شرطی

@ECHO OFF
IF EXIST myfile.txt (
    ECHO File exists
    DEL myfile.txt
) ELSE (
    ECHO File does not exist
    ECHO Creating file...
    ECHO. > myfile.txt
)
PAUSE

استفاده از حلقه برای پردازش فایل‌ها

@ECHO OFF
FOR %%i IN (*.txt) DO (
    ECHO Processing %%i
    COPY %%i C:\backup\%%i
)
ECHO All files processed!
PAUSE

در بخش قبلی، مفاهیم پایه‌ای Batch Scripting را بررسی کردیم. در این بخش، به موضوعات پیشرفته‌تر و تکنیک‌های کاربردی‌تر در Batch Scripting می‌پردازیم. این موضوعات شامل کار با توابع، مدیریت خطاها، استفاده از رجیستری، و بهینه‌سازی اسکریپت‌ها می‌شوند.

کار با توابع در Batch Scripting

در Batch Scripting، توابع به صورت زیر تعریف و استفاده می‌شوند. توابع به شما امکان می‌دهند کدهای تکراری را در یک بلوک جداگانه قرار داده و آن‌ها را چندین بار فراخوانی کنید.

تعریف توابع

برای تعریف یک تابع، از برچسب‌ها (Labels) و دستور GOTO استفاده می‌کنیم. ساختار کلی یک تابع به صورت زیر است:

:functionName
    REM کدهای تابع اینجا قرار می‌گیرند
    GOTO:EOF

:functionName: نام تابع که با : شروع می‌شود.
GOTO:EOF: پایان تابع و بازگشت به نقطه‌ی فراخوانی.

فراخوانی توابع

برای فراخوانی یک تابع، از دستور CALL استفاده می‌کنیم:

CALL :functionName

مثال: تابع ساده

@ECHO OFF
CALL :sayHello
PAUSE
EXIT /B

:sayHello
    ECHO Hello, World!
    GOTO:EOF

در این مثال، تابع sayHello تعریف شده و با دستور CALL فراخوانی می‌شود.

ارسال پارامتر به توابع

توابع در Batch Scripting می‌توانند پارامتر دریافت کنند. پارامترها با استفاده از %1, %2, و غیره قابل دسترسی هستند.

@ECHO OFF
CALL :greetUser John
PAUSE
EXIT /B

:greetUser
    ECHO Hello, %1!
    GOTO:EOF

در این مثال، تابع greetUser یک پارامتر دریافت می‌کند و آن را نمایش می‌دهد.

مدیریت خطاها در Batch Scripting

مدیریت خطاها در Batch Scripting بسیار مهم است، زیرا به شما امکان می‌دهد در صورت بروز مشکل، اسکریپت را به درستی مدیریت کنید.

دستور `ERRORLEVEL`

متغیر ERRORLEVEL کد خطای آخرین دستور اجرا شده را ذخیره می‌کند. اگر دستور با موفقیت اجرا شود، ERRORLEVEL برابر 0 خواهد بود.

@ECHO OFF
COPY non_existent_file.txt C:\backup\
IF %ERRORLEVEL% NEQ 0 (
    ECHO Error: File not found!
)
PAUSE

در این مثال، اگر فایل وجود نداشته باشد، پیام خطا نمایش داده می‌شود.

دستور `EXIT /B`

دستور EXIT /B برای خروج از اسکریپت یا تابع استفاده می‌شود. می‌توانید یک کد خطا به آن پاس دهید:

@ECHO OFF
CALL :checkFile
IF %ERRORLEVEL% EQU 1 (
    ECHO Error: File not found!
)
PAUSE
EXIT /B

:checkFile
    IF NOT EXIST myfile.txt (
        EXIT /B 1
    )
    EXIT /B 0

در این مثال، اگر فایل وجود نداشته باشد، تابع با کد خطای 1 خاتمه می‌یابد.

کار با رجیستری ویندوز

Batch Scripting می‌تواند برای خواندن و نوشتن مقادیر در رجیستری ویندوز استفاده شود. این کار با استفاده از دستور REG انجام می‌شود.

خواندن از رجیستری

برای خواندن یک مقدار از رجیستری، از دستور REG QUERY استفاده می‌کنیم:

@ECHO OFF
REG QUERY "HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\CurrentVersion" /v ProgramFilesDir
PAUSE

این دستور مسیر دایرکتوری برنامه‌ها را از رجیستری می‌خواند.

نوشتن در رجیستری

برای نوشتن یک مقدار در رجیستری، از دستور REG ADD استفاده می‌کنیم:

@ECHO OFF
REG ADD "HKEY_CURRENT_USER\Software\MyApp" /v MyKey /t REG_SZ /d "MyValue"
PAUSE

این دستور یک کلید جدید در رجیستری ایجاد می‌کند.

بهینه‌سازی اسکریپت‌ها

برای بهبود عملکرد و خوانایی اسکریپت‌ها، می‌توانید از تکنیک‌های زیر استفاده کنید:

استفاده از `SETLOCAL` و `ENDLOCAL`

دستورات SETLOCAL و ENDLOCAL برای محدود کردن تغییرات متغیرها به بلوک فعلی استفاده می‌شوند. این کار از تداخل متغیرها جلوگیری می‌کند.

@ECHO OFF
SETLOCAL
SET myVar=Hello
ECHO %myVar%
ENDLOCAL
ECHO %myVar%  REM این خط مقدار myVar را نمایش نمی‌دهد
PAUSE

استفاده از `FOR /F`

دستور FOR /F برای پردازش فایل‌ها یا خروجی دستورات استفاده می‌شود. این دستور بسیار قدرتمند است و می‌تواند برای تجزیه و تحلیل متن استفاده شود.

@ECHO OFF
FOR /F "tokens=*" %%i IN (myfile.txt) DO (
    ECHO Line: %%i
)
PAUSE

در این مثال، هر خط از فایل myfile.txt خوانده و نمایش داده می‌شود.

مثال‌های پیشرفته‌تر

ایجاد یک اسکریپت Backup پیشرفته

@ECHO OFF
SETLOCAL
SET backupDir=C:\backup
SET sourceDir=C:\myfiles

IF NOT EXIST %backupDir% MD %backupDir%

FOR /F "tokens=*" %%i IN ('DIR /B %sourceDir%') DO (
    ECHO Copying %%i...
    COPY "%sourceDir%\%%i" "%backupDir%\%%i"
)

ECHO Backup completed!
ENDLOCAL
PAUSE

در این مثال، تمام فایل‌های موجود در C:\myfiles به C:\backup کپی می‌شوند.

بررسی وضعیت سرویس‌ها

با استفاده از دستور SC، می‌توانید وضعیت سرویس‌های ویندوز را بررسی کنید:

@ECHO OFF
SC QUERY Winmgmt > service_status.txt
ECHO Service status saved to service_status.txt
PAUSE

این دستور وضعیت سرویس Winmgmt را در فایل service_status.txt ذخیره می‌کند.

جمع‌بندی

Batch Scripting یک ابزار قدرتمند برای خودکارسازی وظایف در ویندوز است. با استفاده از دستورات ساده و انعطاف‌پذیر Batch Scripting، می‌توانید کارهای تکراری را به صورت خودکار انجام دهید و در زمان و تلاش خود صرفه‌جویی کنید. این مقاله مفاهیم پایه تا پیشرفته Batch Scripting را پوشش داد و مثال‌های متعددی برای درک بهتر این مفاهیم ارائه کرد. با تمرین و تجربه، می‌توانید از Batch Scripting برای انجام کارهای پیچیده‌تر و خودکارسازی فرآیندهای مختلف استفاده کنید.