07
مهدر دنیای مدرن ارتباطات سازمانی، ابزارهای پیامرسان نقش حیاتی دارند. با رشد تیمهای از راه دور و افزایش نیاز به امنیت، نرمافزارهایی مانند Slack، Microsoft Teams و Mattermost به گزینههای اصلی تبدیل شدهاند. در این مقاله، به بررسی کامل مترموست Mattermost میپردازیم؛ ابزاری متنباز، امن و قابلاطمینان برای سازمانهایی که به حفظ دادههای داخلی خود اهمیت میدهند.
Mattermost یک پلتفرم پیامرسان تیمی است که بهصورت متنباز عرضه شده و به شرکتها این امکان را میدهد تا ارتباطات داخلی خود را بهصورت امن و کنترلشده مدیریت کنند. این نرمافزار از سال ۲۰۱۵ عرضه شده و بهطور مداوم بهروزرسانی میشود. Mattermost را میتوان روی سرورهای داخلی سازمان نصب کرد یا از نسخهی ابری آن استفاده نمود.
Slack یکی از شناختهشدهترین ابزارهای پیامرسانی تیمی در دنیاست. امکاناتی مثل کانالها، پیام خصوصی، ادغام با ابزارهای دیگر (Jira, GitHub, Google Drive و…) و رابط کاربری جذاب آن را به انتخاب اول بسیاری از شرکتها تبدیل کرده است.
🔸 مزایا:
رابط کاربری بسیار کاربرپسند
اکوسیستم قدرتمند افزونهها و ادغامها
پشتیبانی از موبایل و دسکتاپ
قابلیت ارسال پیام صوتی و تصویری
🔸 معایب:
مدل SaaS (نرمافزار بهعنوان سرویس): اطلاعات در سرورهای Slack (در ایالات متحده) ذخیره میشوند که برای سازمانهای امنیتمحور مشکلساز است.
نسخه رایگان دارای محدودیتهایی نظیر تعداد پیامهای قابل جستجو (10,000 پیام)
عدم self-host شدن، که کنترل مستقیم بر دادهها را از بین میبرد
🔸 برتری Mattermost نسبت به Slack:
قابلیت استقرار در سرورهای داخلی (on-premise)
متنباز بودن و شفافیت در توسعه
عدم محدودیت در تعداد پیامها یا کاربران در نسخه self-hosted
کنترل کامل بر امنیت، دسترسی و رمزنگاری دادهها
Microsoft Teams ابزاری سازمانی از مجموعهی Office 365 است که با توجه به یکپارچگی با سایر سرویسهای مایکروسافت (مانند SharePoint، OneDrive، Outlook) در سازمانها، بهویژه شرکتهای بزرگ، محبوب شده است.
🔸 مزایا:
یکپارچگی کامل با Microsoft 365
پشتیبانی از تماس تصویری، اشتراکگذاری صفحه، و تقویمها
کنترل مرکزی از طریق Azure AD
مناسب برای تیمهای سازمانی بزرگ
🔸 معایب:
بسته بودن سیستم و محدودیت در توسعه سفارشی
نیاز به لایسنسهای گرانقیمت
رابط کاربری گاهی پیچیده و غیرشفاف
عدم self-host واقعی؛ دادهها در مراکز داده مایکروسافت ذخیره میشوند
🔸 برتری Mattermost نسبت به Microsoft Teams:
متنباز بودن و آزادی توسعه و سفارشیسازی
عدم نیاز به اکوسیستم مایکروسافت
قابلیت اجرای کاملاً مستقل در محیطهای ایزوله
مناسب برای صنایع با زیرساختهای خاص (مثل نظامی، بانکداری، سلامت)
Discord بیشتر با هدف ارتباط گیمرها ساخته شد ولی به مرور وارد فضای کاری و همکاری تیمی هم شد. دارای ویژگیهایی مانند کانالهای صوتی دائم، چت متنی، اشتراک فایل، و رابط کاربری ساده است.
🔸 مزایا:
ایجاد سریع سرورهای گفتوگو
کانالهای صوتی همیشگی (persistent)
رایگان بودن بسیاری از قابلیتها
رابط کاربری گرافیکی و جذاب
🔸 معایب:
تمرکز کمتر بر نیازهای سازمانی حرفهای
ذخیرهسازی دادهها روی سرورهای خارجی بدون کنترل داخلی
امکانات ضعیف برای دسترسی سازمانی، مدیریت کاربران، سطوح دسترسی و احراز هویت سازمانی
نبود API حرفهای برای ادغام با ابزارهای DevOps یا مدیریت پروژه
🔸 برتری Mattermost نسبت به Discord:
ساختار سازمانی محور (Channel، Team، Role)
قابلیت ادغام عمیق با ابزارهای توسعه، امنیت، DevOps
امکان میزبانی داخلی و حفظ حریم خصوصی دادهها
پشتیبانی از دسترسی سطحبندیشده، Audit Log و سیستم احراز هویت پیچیده
در Mattermost، شما میتوانید:
کانالهای عمومی (Public Channels) بسازید که همه اعضای تیم به آن دسترسی دارند. این نوع کانال برای اطلاعرسانی، گفتگوهای تیمی، یا موضوعات عمومی عالی است.
کانالهای خصوصی (Private Channels) مخصوص گروهی از کاربران ایجاد کنید که فقط اعضای دعوتشده بتوانند وارد آن شوند.
پیام مستقیم (Direct Messages) برای ارتباط یکبهیک بین اعضای تیم، مثل چتهای خصوصی در Slack یا WhatsApp.
گروههای پیام (Group DMs) برای گفتگوی کوتاه بین چند نفر بدون ایجاد کانال دائم.
🟢 مزیت بزرگ: Mattermost هیچ محدودیتی برای تعداد کانال یا پیام ندارد (برخلاف Slack رایگان).
کاربران میتوانند در هر پیام، فایلهای مختلف مانند:
عکس
ویدئو
کد منبع
فایلهای Word/Excel
را بهسادگی ضمیمه کرده و برای دیگران ارسال کنند.
🧩 همچنین امکان:
پیشنمایش فایلهای تصویری و متنی
نمایش فایلها در گفتگو با فیلتر موضوعی
مدیریت فایلها از طریق پلتفرم یا API
وجود دارد، که کار تیمی را تسهیل میکند.
یکی از نقاط قوت Mattermost، تنظیمات انعطافپذیر برای اعلانهاست:
تنظیم دریافت اعلان فقط برای منشنها
تعیین اولویت برای کانال خاص
دریافت اعلان از طریق:
دسکتاپ
موبایل
ایمیل
خاموشکردن اعلانها در ساعات خاص (Do Not Disturb)
فیلتر اعلانها بر اساس کلمات کلیدی
📲 حتی میتوان از طریق API یا Webhook اعلانهای خاص سفارشی ایجاد کرد، مثلاً وقتی یک build در Jenkins شکست میخورد.
تمام پیامهای متنی در Mattermost از زبان Markdown پشتیبانی میکنند که امکانات زیر را فراهم میآورد:
بولد کردن متن با **bold**
ایتالیک با _italic_
کد یکخطی با `code`
بلاک کد چندخطی با سه بکتیک
لیستها (شمارهدار و گلولهای)
لینکدهی
ایجاد جدولهای ساده
📌 این ویژگی برای تیمهای فنی و توسعهدهندهها فوقالعاده مفید است.
با گذشت زمان و افزایش تعداد پیامها، جستجو اهمیت حیاتی پیدا میکند. Mattermost امکان جستجوی پیشرفته را با ویژگیهای زیر فراهم میکند:
جستجو بر اساس کاربر ارسالکننده
جستجو در کانال خاص
استفاده از عبارات منطقی مانند "error" OR "failure"
فیلتر بر اساس تاریخ
جستجو در فایلها یا فقط پیامهای دارای پیوست
📚 همه پیامها قابل جستجو هستند، بدون هیچ محدودیتی حتی در نسخه رایگان self-hosted.
Mattermost یکی از محبوبترین ابزارهای DevOps-friendly است. با قابلیت ادغام با ابزارهای زیر:
GitHub/GitLab: دریافت نوتیفیکیشن برای Pull Request، Merge، Commit و Issue جدید.
Jenkins: اطلاع از وضعیت Buildها و تستها.
Jira: نوتیفیکشن از ایجاد یا آپدیت Taskها و Bugها.
Bitbucket, Travis CI, CircleCI و سایر ابزارهای CI/CD.
🧠 تیمهای توسعه نرمافزار میتوانند بهصورت بلادرنگ در جریان تغییرات پروژه قرار بگیرند.
Mattermost امکان سفارشیسازی بسیار زیادی از طریق Webhook و API فراهم کرده:
Incoming Webhook: دریافت پیام از ابزارهای دیگر (مثلاً گزارش باگ، هشدار سرور، مانیتورینگ)
Outgoing Webhook: ارسال داده از Mattermost به ابزارهای دیگر (مانند ثبت پیامها در سیستم دیگر)
مدیریت کاربران، کانالها، فایلها، پیامها، لاگها، گزارشها و…
ساخت داشبوردها یا اپلیکیشنهای مکمل بر پایه دادههای Mattermost
اتصال با ابزارهای داخلی شرکت
🧬 این انعطافپذیری باعث میشود Mattermost یک ابزار سادهی چت نباشد بلکه تبدیل به مرکز عملیات ارتباطی سازمان شود.
یکی از برجستهترین ویژگیهای Mattermost امنیت آن است. برخی نکات امنیتی:
رمزگذاری End-to-End در حین انتقال
کنترل دسترسی کاربران با سطوح مختلف
امکان استفاده از SSO (Single Sign-On)
سازگاری با استانداردهای امنیتی مثل HIPAA، GDPR، ISO27001
راهاندازی Mattermost بر روی سرور داخلی سازمان (self-hosted) نیازمند آمادهسازی زیرساخت مناسب و درک مقدماتی از سیستمعامل لینوکس و مدیریت سرویسهای شبکه است.
پیش از آغاز نصب، باید مطمئن شوید که سرور و نرمافزارهای زیر در دسترس هستند:
Mattermost بهخوبی روی توزیعهای مختلف لینوکس اجرا میشود. سه توزیع رایج توصیهشده عبارتاند از:
Ubuntu (محبوبترین گزینه برای راهاندازی سریع)
Debian (پایدار و امن)
CentOS/RHEL (مناسب برای محیطهای سازمانی)
برای ذخیره پیامها، کاربران، تنظیمات و لاگها، نیاز به یک پایگاهداده قدرتمند دارید. Mattermost از دو گزینه پشتیبانی میکند:
PostgreSQL (توصیهشده بهدلیل عملکرد و سازگاری بالا)
MySQL/MariaDB (در صورت استفاده در زیرساختهای خاص)
برای مدیریت ترافیک ورودی، خصوصاً جهت ارائهی دسترسی HTTPS امن، باید یک وبسرور معکوس نصب شود. Mattermost اغلب با Nginx راهاندازی میشود. این سرویس درخواستها را از پورت خارجی به Mattermost منتقل کرده و گواهینامههای SSL را مدیریت میکند.
اگر قصد توسعه افزونه، ربات یا سفارشیسازی Mattermost را دارید، نیاز است ابزارهای توسعه نیز نصب باشند:
Node.js برای مدیریت ماژولهای سمت کلاینت یا توسعه رابط کاربری.
Go (Golang) برای توسعه ماژولهای بکاند یا افزونههای سمت سرور.
توجه: برای استفاده از Mattermost بهعنوان کاربر معمولی، نیازی به نصب این زبانها نیست.
پس از فراهمکردن پیشنیازها، نصب Mattermost شامل چند گام اصلی است. این مراحل در صورتیکه بهدرستی و با دقت طی شوند، یک پلتفرم پایدار و امن برای پیامرسانی داخلی فراهم میکنند.
آخرین نسخه Mattermost را از سایت رسمی یا مخزن GitHub دریافت کرده و در مسیر مناسب سرور خود قرار دهید. نسخهی ارائهشده معمولاً بهصورت یک فایل فشرده (archive) است که باید از حالت فشرده خارج شود.
ابتدا یک پایگاهدادهی جدید با کاربری مخصوص Mattermost ایجاد میشود. سپس اطلاعات اتصال به این پایگاهداده مانند نام کاربری، رمز عبور، آدرس میزبان و نام دیتابیس در فایل پیکربندی Mattermost تنظیم میشود.
🔒 اهمیت دارد که اطلاعات اتصال به پایگاهداده بهصورت امن نگهداری و رمزهای عبور پیچیده استفاده شوند.
در این مرحله، Nginx بهگونهای تنظیم میشود که ترافیک HTTP و HTTPS به Mattermost منتقل شود. اگر قرار است دسترسی عمومی یا امن به Mattermost داشته باشید، حتماً باید گواهینامه SSL (مثلاً از Let’s Encrypt یا یک CA داخلی) نصب و در Nginx تعریف شود.
Nginx نقش حیاتی در امنیت، مدیریت دامنه، کنترل دسترسی و سرعت پاسخگویی دارد.
برای اینکه Mattermost پس از بوت شدن سیستم بهطور خودکار اجرا شود، باید بهعنوان یک سرویس systemd تعریف گردد. این تنظیم باعث میشود Mattermost در پسزمینه اجرا شده و با خطا یا ریبوت سرور نیز دوباره به کار بیفتد.
پس از فعالسازی سرویس، Mattermost باید بدون خطا اجرا شود و از طریق مرورگر در دسترس باشد.
تنظیم پشتیبانگیری منظم از پایگاهداده و فایلها
فعالسازی فایروال و محدودسازی دسترسی
استفاده از نام دامنه معتبر برای دسترسی سادهتر
بررسی لاگها جهت شناسایی مشکلات اولیه
فعالسازی احراز هویت دومرحلهای (2FA) برای امنیت بیشتر
یکی از نقاط قوت Mattermost نسبت به رقبا، قابلیت توسعه و سفارشیسازی بالا است. این پلتفرم با رویکرد متنباز و معماری ماژولار، امکان انطباق کامل با نیازهای فنی و سازمانی را فراهم کرده است.
Mattermost دارای چارچوبی قدرتمند برای توسعه افزونههای سمت سرور است. این افزونهها میتوانند:
امکانات جدیدی به پلتفرم اضافه کنند (مثلاً فرمهای داخلی، باتهای خاص، پردازش دادههای پیامها)
به APIهای داخلی یا خارجی متصل شوند (مثلاً یکپارچهسازی با سیستم ERP یا CRM شرکت)
روی پیامها یا رویدادهای کاربر واکنش نشان دهند (مثلاً ثبت خودکار زمان شروع/پایان جلسات)
افزونهها با زبان Go نوشته میشوند و در کنار Mattermost اجرا میگردند. پس از توسعه، با نصب ساده روی سرور Mattermost فعال میشوند.
📌 مثالهایی از افزونهها:
پلاگین اتصال به Zoom یا Jitsi
پلاگین احراز هویت با OAuth, SAML
پلاگین برای مدیریت تیکت در تیمهای پشتیبانی
اگرچه ظاهر Mattermost بهصورت پیشفرض ساده و کاربردی است، اما برای بسیاری از سازمانها سفارشیسازی برند اهمیت دارد. Mattermost این امکان را فراهم میکند که:
رنگها، لوگو، فونت و آیکونها را تغییر دهید
حالتهای روشن و تاریک (Light/Dark) را شخصیسازی کنید
برای هر تیم یا نقش خاص ظاهر متفاوتی اعمال شود
حتی از CSS سفارشی در نسخه Enterprise استفاده شود
🔧 این قابلیتها باعث میشود Mattermost کاملاً با هویت بصری سازمان شما سازگار شود، بدون نیاز به تغییر در عملکرد اصلی سیستم.
یکی دیگر از امکانات مهم Mattermost، پشتیبانی از ساخت رباتهای گفتوگو (Chatbots) است. این رباتها میتوانند در کانالها یا پیامهای خصوصی فعالیت کرده و به تعامل کاربران پاسخ دهند.
ویژگیهای کلیدی رباتها:
قابلیت ارسال و دریافت پیام در کانالها
تعامل با کاربران بر اساس فرمان یا کلمات کلیدی
امکان اتصال به سامانههای دیگر (مثلاً اطلاع از وضعیت سرورها، پیگیری سفارشها، یا ایجاد وظیفه در Jira)
پشتیبانی از پاسخهای داینامیک، دکمه، فرم و کارتهای تعاملی (Interactive Messages)
رباتها میتوانند بهصورت مستقل با زبانهایی مانند Python، Node.js یا Go نوشته شوند و از طریق REST API به Mattermost متصل گردند.
📦 برخی کاربردهای رایج:
ربات یادآوری جلسات
ربات اعلان از Jenkins/GitHub
ربات پاسخگوی خودکار به سؤالات متداول (FAQ)
علاوه بر سه مورد بالا، Mattermost از روشهای زیر نیز برای توسعه و اتصال به سایر سیستمها پشتیبانی میکند:
Webhooks: برای دریافت یا ارسال پیام از سیستمهای خارجی مانند GitLab، Zabbix، Prometheus
Command Slash (دستورهای /): تعریف فرمانهای سفارشی مانند /deploy
, /status
REST API کامل: امکان کنترل کاربران، کانالها، پیامها، فایلها و تنظیمات بهصورت برنامهنویسی
App Framework (در نسخههای جدیدتر): برای ساخت برنامههای تعاملی سمت کلاینت که در خود Mattermost اجرا میشوند
در نسخهی ابری (Cloud)، تمام زیرساختها، سرورها، نگهداریها و بهروزرسانیها توسط تیم Mattermost مدیریت میشود. شما بهعنوان سازمان یا تیم فقط نیاز دارید ثبتنام کرده و از طریق مرورگر یا اپلیکیشن وارد شوید.
راهاندازی سریع: تنها با چند کلیک میتوانید یک محیط کاری آماده داشته باشید. نیازی به نصب، کانفیگ یا مدیریت سرور نیست.
بهروزرسانی خودکار: نسخههای جدید، پچهای امنیتی و ویژگیهای جدید بهصورت خودکار اعمال میشوند.
پشتیبانگیری مداوم: Mattermost بهصورت خودکار از دادهها نسخه پشتیبان تهیه میکند.
پشتیبانی رسمی: در نسخههای تجاری ابری، پشتیبانی مستقیم از تیم Mattermost دریافت میکنید.
مناسب برای تیمهای کوچک تا متوسط که زیرساخت فنی و منابع DevOps کافی برای مدیریت سرور ندارند.
کنترل محدود روی سرور: شما به سیستمعامل، فایلها، سرویسها یا دیتابیس دسترسی مستقیم ندارید.
سفارشیسازی کمتر: نصب برخی افزونههای پیشرفته، تغییر در فایلهای اصلی یا استفاده از پلاگینهای خاص ممکن نیست.
وابستگی به زیرساخت Mattermost: در صورت قطعی سرورهای Mattermost یا سیاستهای جدید تجاری، اختیار شما کمتر است.
در این نسخه، کل نرمافزار Mattermost را بهصورت مستقل روی سرورهای خودتان نصب و اجرا میکنید. از سیستمعامل گرفته تا دیتابیس، وبسرور، بکآپگیری و پیکربندیهای امنیتی همگی در اختیار شماست.
کنترل کامل: از مدیریت سطح پایین (سیستمعامل و شبکه) تا افزونهنویسی، ظاهر و ساختار همه چیز در کنترل شماست.
سفارشیسازی پیشرفته: میتوانید ظاهر، پلاگینها، APIها، رباتها و حتی کد برنامه را تغییر دهید.
امنیت بالا: مناسب برای سازمانهایی که با دادههای حساس سروکار دارند (مانند بانکها، شرکتهای هوافضا، مؤسسات امنیتی). دادهها هرگز از سرور شما خارج نمیشوند.
امکان ادغام داخلی: بهراحتی با زیرساختهای موجود مثل LDAP، Active Directory، ابزارهای CI/CD، سامانههای درونسازمانی یکپارچه میشود.
قابلنصب در محیطهای ایزوله (Air-gapped): اگر سازمان شما نیاز به محیط بدون اینترنت دارد، نسخه Self-Hosted تنها گزینه است.
نیاز به منابع فنی: راهاندازی، بهروزرسانی، مانیتورینگ، پشتیبانگیری، امنیت و رفع خطا به عهدهی تیم شماست.
زمانبر بودن: فرآیند نصب، پیکربندی و نگهداری نسبت به نسخهی ابری پیچیدهتر است.
هزینههای زیرساخت: نیاز به سرور قدرتمند، فضای ذخیرهسازی مناسب و تامین برق/نت پایدار وجود دارد.
اگر سازمان کوچکی هستید یا بهدنبال یک راهحل ساده و سریع هستید، نسخه Cloud بسیار مناسب است.
اگر مسائل امنیتی، سفارشیسازی بالا یا محدودیتهای قانونی در انتقال داده به خارج از کشور دارید، نسخهی Self-Hosted بهترین انتخاب است.
اگر تیم فنی قوی دارید و میخواهید Mattermost را بهصورت عمیق با ابزارها و سیستمهای داخلیتان ادغام کنید، نسخهی Self-Hosted آزادی عمل بینظیری ارائه میدهد.
اگر زمان و منابع فنی ندارید ولی مایلید از Mattermost استفاده کنید، نسخهی ابری سریعترین مسیر است.
در دنیایی که تیمها هر روز بیشتر به سمت کار از راه دور، توزیع جغرافیایی و افزایش وابستگی به ابزارهای دیجیتال حرکت میکنند، انتخاب یک پلتفرم ارتباطی تنها به قابلیت چت خلاصه نمیشود. بلکه مسائلی چون امنیت، حاکمیت داده، انعطافپذیری، توسعهپذیری و سازگاری با زیرساختها اهمیت حیاتی پیدا میکنند.
Mattermost تنها یک جایگزین ساده برای Slack یا Microsoft Teams نیست. این پلتفرم، بهویژه برای سازمانهایی که به ویژگیهایی مانند متنباز بودن، میزبانی داخلی و سفارشیسازی پیشرفته اهمیت میدهند، تبدیل به یک ابزار استراتژیک سازمانی میشود.
حفظ کامل حریم خصوصی و امنیت دادهها، بدون نیاز به اعتماد به سرورهای خارجی
انعطاف در توسعه و یکپارچهسازی با سیستمهای داخلی، بدون وابستگی به سیاستهای بسته شرکتهای بزرگ
پشتیبانی از تیمهای DevOps، IT، امنیت، مهندسی و پشتیبانی با امکانات خاص مثل GitOps، CI/CD، کنترل دسترسی دقیق و APIهای گسترده
مدیریت متمرکز ارتباطات داخلی در تیمهای بزرگ، توزیعشده یا حتی بینالمللی
شرکتهای نرمافزاری و تیمهای توسعه با نیاز به ادغام با GitLab، Jenkins یا Jira
سازمانهای دولتی، دفاعی یا پزشکی که به کنترل کامل دادهها و امنیت بالا نیاز دارند
تیمهایی که در محیطهای بدون دسترسی به اینترنت عمومی (air-gapped) فعالیت میکنند
استارتاپهایی که میخواهند با هزینه کمتر و کنترل بیشتر یک ابزار قوی ارتباطی راهاندازی کنند
اگر بهدنبال پلتفرمی هستید که فقط چت نکند بلکه به شما کمک کند ساختار تیمی، امنیت اطلاعات، و فرآیندهای کاریتان را تقویت کنید، Mattermost انتخابی هوشمندانه و آیندهنگرانه است.
توسعهپذیر است، قابلاعتماد است، و برای رشد با تیم شما طراحی شده است.
پس اگر تیمی دارید که به ارتباط سریع، امن، قابلکنترل و حرفهای نیاز دارد، پیشنهاد میکنیم همین امروز مترموست Mattermost را امتحان کنید — چه با نسخهی ابری، و چه با نصب در سرور خودتان.
در خبرنامه ما مشترک شوید و آخرین اخبار و به روزرسانی های را در صندوق ورودی خود مستقیماً دریافت کنید.
دیدگاه بگذارید